تا همین چند سال اخیر، تجهیزات مورد استفاده در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی از تجهیزات ساده و اقلام خردی مانند مبدل‌های ساده و کولرهای هوایی گرفته تا تجهیزات پیچیده و حساس‌تری مانند کمپرسورها و توربین‌ها، ساخت خارج بود. در واقع کشور ما، در حوزه فوق، عمدتا وارد کننده تجهیزات بود. در سال‌های پس از انقلاب بویژه سالیان پس از دفاع مقدس، بومی‌سازی در حوزه ساخت تجهیزات و خدمات طراحی و مهندسی مورد توجه قرار گرفت و پس از تحریم‌ها و مشکلات ناشی از آنها، به اجبار خوشایندی روی آوردیم که منجر به شتاب‌گیری مضاعفی در این حوزه شد. البته شاید در زمینه خصوصی‌سازی در همه حوزه‌ها موفق نبوده‌ایم، اما پیشرفتی که ایجاد شد قابل قبول و در برخی از موارد نیز فراتر از انتظار بود؛ تا جایی که به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی، اکنون فقط در برخی تجهیزات بسیار حساس و پیچیده واحدها که عمده دانش فنی طراحی و بعضا ساخت آنها نیز در انحصار صاحبان لیسانس واحدهای مربوطه است مشکلاتی داریم؛ مانند برخی کوره‌های ویژه واحدهای فرایندی یا مثلا اکسترودرهای پلی اتیلن.
شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی به منظور اجرای طرح‌های توسعه‌ای صنعت پتروشیمی و بهره‌گیری از تجربیات حاصل از اجرای مراحل مختلف این طرح‌ها در سال 1373 به عنوان شرکتی دولتی تاسیس شد و در بخش‌های مختلف تخصصی از جمله مهندسی، تدارکات، ساختمان و نصب، راه‌اندازی و مدیریت پروژه ها در حوزه‌های صنعتی و زیربنایی ارائه خدمات نمود.
به دنبال تحقق خصوصی‌سازی در صنعت پتروشیمی در سال 92، این شرکت در قالب یکی از شرکتهای زیرمجموعه شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس به بخش خصوصی واگذار شد و توانست با افزایش توان و مهارت خود در مدیریت و اجرای طرح‌های توسعه‌ای بیش از پیش به ایفای نقش بپردازد. از دستاوردهای این شرکت در این رابطه می توان به ابداع مدل ارزیابی بلوغ پروژه های صنعت پتروشیمی، طراحی و استقرار داشبورد پروژه های مدیریت طرح، ابداع نظام ارزیابی شایستگی مدیران، مستند سازی، شناسایی و مدیریت ریسک در پروژه های پتروشیمیایی، تدوین و اشاعه قراردادهای تیپ صنعت پتروشیمی، سیستم مدیریت هزینه پروژه ها و موارد دیگر اشاره کرد. این شرکت قصد دارد تا از طریق ارائه خدمات اجرایی و مدیریت طرح‌ها و پروژه‌های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در بازارهای هدف مورد نظر خود، در افقی 10 ساله، به پیشرو بازار اجرای این پروژه‌ها تبدیل شود.
بابایی مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی در گفت‌وگویی اختصاصی با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه این شرکت از ابتدای تاسیس متولی توسعه در صنعت پتروشیمی بوده، ادامه داد: مدیریت توسعه در حال حاضر نقش خود در توسعه این صنعت را در قالب بازوی مدیریتی در اجرای پروژه های هلدینگ خلیج فارس، بعنوان بزرگترین هلدینگ کشور در صنعت پتروشیمی، ادامه می دهد.
از حوزه هایی که طی سال های طولانی توسعه صنعت مغفول مانده، توجه به صنایع پایین‌دستی و تکمیلی می باشد. این بخش از صنعت، در پتروشیمی، تاکنون متولی ویژه‌ای نداشته و همچنین سرمایه‌گذاری متمرکز و عمده‌ای هم روی آن انجام نشده بود و از سوی دیگر بخش خصوصی نیز به تنهایی وارد این نوع سرمایه‌گذاری نمی‌شد. اما از زمان متولی‌گری هلدینگ خلیج‌فارس و سپردن سرمایه گذاری این بخش به پترول شرایط تغییر کرد. اکنون، شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی به عنوان بازوی مدیریتی هلدینگ، در طرح‌های پایین دستی نیز، مدیریت کارهای اجرایی را به عهده گرفته است.
وی با اشاره به اینکه حرفه اصلی شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی، مدیریت و نظارت بر اجرای طرح های پتروشیمی و زیربنایی بوده، به مدد تجربه و دانشی که طی سال‌ها کسب نموده، بیان کرد اکنون نیز ما این توان را در بخش خصوصی اعم از هلدینگ خلیج فارس و سایر بازارهای هدف داریم. در شرایط فعلی، هر طرحی که در هلدینگ خلیج فارس مطرح می شود، ما به عنوان بدنه مدیریتی آن حضور داریم. از طرفی با اتکا به تجربیات طولانی که در امور زیربنائی مانند ساخت جاده، راه و ساختمان، بیمارستان، پل، فرودگاه و استحصال زمین از دریا و احداث بنادر داریم، آماده مدیریت و اجرای پروژه های زیربنائی در داخل و خارج از هلدینگ نیز هستیم.
وی ادامه داد اجرای طرح‌های پتروشیمی شامل سه بخش اصلی انتخاب دانش فنی و طراحی-مهندسی، خرید و ساخت تجهیزات و عملیات اجرایی است. به گفته ایشان درحال حاضر جز در موارد تامین لیسانس واحدهایی که قبلا در ایران تجربه نشده و به دنبال تامین آن هستیم، برای دیگر واحدها هیچ مشکلی از نظر طراحی و مهندسی نداریم. البته اکنون با استفاده از دانش پژوهشگاه صنعت نفت توانسته ایم به بحث تولید دانش فنی در داخل هم ورود کنیم و عملیات احداث واحد سولفورزدایی پتروشمیی ایلام را، با اتکا بر دانش فنی داخلی کلید زده ایم.
در بخش ساخت تجهیزات هم شاهد پیشرفت بسیاری هستیم بطوریکه در این سال‌ها برخی شرکت‌ها با هدایت این شرکت خط تولید را به مرور ایجاد و بعد فرایند بومی‌سازی را آغاز کرده‌اند. این بومی‌سازی تجهیزات از طرح متانول خارک با ساخت مبدل و کولرهای هوایی آغاز شد و تا جایی رسیده که امروزه تقریبا تمامی تجهیزات ثابت و بخشی از تجهیزات دوار در داخل کشور تولید می شوند.
به گفته وی اکنون که با رکود پروژه‌ها مواجه هستیم شرکتهای داخلی به دنبال کار در بخش نفت، گاز و پتروشیمی هستند تا ظرفیت‌های خود را عملیاتی کنند. ما اعتقاد داریم از آنجا که بقای هر صنعتی به توسعه آن وابسته است، این شرکت‌ها باید فراتر از دریافت کار فکر کرده و بدنبال توسعه دانش طراحی و ساخت تجهیزات و ایجاد خط تولید تجهیزات پیچیده تر باشند تا علاوه بر ارزش افزوده ای که در کشور حاصل می شود، به ایجاد اشتغال، بخصوص در مناطق عملیاتی که عموما هم محروم هستند، کمک شود.
مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی می‌گوید: در بخش ساخت داخل موارد زیادی را تجربه کرده‌ایم؛ تجهیزاتی مثل کوره‌ها که هم مهندسی و هم ساخت آنها به عهده خارجی‌ها بود یا اگر خودمان هم انجام می‌دادیم در طراحی و تامین اقلام اصلی تابع خارجی‌ها بودیم، در حال حاضر توسط سازندگان داخلی ساخته می‌شود. به طور مثال ساخت کوره‌های شرکت بوعلی‌سینا را به شرکت داخلی سپردیم یا فلرها که زمانی همه از خارج وارد می‌شد را در انواع مختلف نه تنها داخلی‌سازی کردیم بلکه طراحی و مهندسی آنها را نیز توسط شرکتهای داخلی انجام می دهیم.
وی ساخت کمپرسور را از دیگر بخش‌های مغفول مانده صنعت پتروشیمی می‌داند که در تجربه اخیر، در پتروشیمی آپادانا خلیج فارس به صورت مشترک بین سازنده داخلی و خارجی در حال ساخت است. از سویی برج‌های سنگین فرآیندی یا راکتورها را که تحت لیسانس و ساخت خارجی بود، مثلا در پروژه بوعلی سینا، به شرکتهای داخلی واگذار شده اند.
این موارد در حالی صورت گرفته که در گذشته در واگذاری قراردادها تنها 30 درصد کل پروژه در نهایت در داخل ساخته و اجرا می شد اما اکنون این سهم گاها بطور کامل به شرکتهای ایرانی واگذار می‌شود. به طور مثال در پروژه شیرین‌سازی محصول برش سنگین پتروشیمی نوری که دانش فنی آن را بعد از برجام از شرکت فرانسوی Axens گرفتیم تا 70 درصد ساخت تجهیزات به شرکتهای داخلی سپرده می شود و امیدواریم شرکتهای ایرانی برای 30 درصد باقیمانده نیز اعلام آمادگی کنند.
بابایی در ادامه با اشاره به پیشرفت صورت گرفته در بخش راه‌اندازی می‌گوید: پروژه پتروشیمی ایلام به عنوان یکی از پیچیده‌ترین واحدهای الفینی کشور که در ماه‌های آتی به تولید می‌رسد، هیچ وابستگی برای راه اندازی به خارج ندارد.
همچنین ساخت پمپ‌های سرد برای واحدهای الفین در داخل کشور از دیگر پیشرفت‌های بزرگ هلدینگ خلیج‌فارس است؛ به این ترتیب توانسته ایم بر دانش مهندسی ساخت، تمرکز کنیم.
وی با اشاره به نقش شرکتهای دانش‌بنیان در این رابطه تصریح می‌کند: شاید برخی از تجهیزات که در داخل تولید می‌شوند خیلی پیچیده نباشند ولی با همکاری شرکتهای دانش‌بنیان می توانیم هزینه های تولید را به پنجاه درصد کاهش دهیم. کما اینکه اخیرا تعدادی شیرآلات سیلابی (Deluge Valve) ، به یک شرکت دانش بنیان با قیمت حدودا 40 درصد انواع مشابه خارجی واگذار شده است.
مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی در ادامه با اشاره به اینکه شرکت در چند سال اخیر تعهدات خود را برای انجام فعالیت‌های پروژه‌ها در داخل به درستی پیش برده می‌گوید: هیچ‌یک از تجهیزات ساخت داخلی تاکنون با مشکل مواجه نشده‌اند.
وی درآمدهای شرکت را به دو بخش تقسیم می‌کند و می‌گوید: درآمد مستقیم شرکت که طی 5 سال گذشته با رشد همراه بود، در سال 98 حدود 50 میلیارد تومان سود داشته است که با توجه به زمینه فعالیت آن که از جنس مدیریت طرح می باشد، رقم مناسبی است.
اما درآمد غیرمستقیم «مدیریت توسعه» ایجاد ارزش افزوده و سودآوری برای هلدینگ خلیج‌فارس است. بنابراین آورده ما برای هلدینگ با زمان‌بندی مناسب و عدم مشارکت خارجی‌ها و به ثمر رساندن پروژه‌هایی که هلدینگ خلیج فارس سرمایه‌گذاری می‌کند ایجاد می‌شود و این ارزش افزوده بسیار قابل توجه‌تر از درآمد مستقیم شرکت است.
همچنین، از دیگر آورده های ما برای هلدینگ، ارزیابی توانمندی شرکتهای سازنده، پیمانکاران و مشاوران و تائید آنها برای حضور در فعالیت ها و مناقصات هلدینگ است که در راستای سیاست حداکثر نمودن سهم ساخت داخل از پروژه ها نیز می باشد.
در ادامه، وی نقش صندوق توسعه ملی را به دلیل تامین مالی پروژه ها و تبعات آن در اشتغالزائی و افزایش سهم صنایع داخلی در ساخت تجهیزات و اقلام مورد نیاز پروژه ها، بسیار تاثیرگذار دانست.
در گذشته یکی از شرایط گرفتن فاینانس خرید 85 درصد تجهیزات از اروپایی‌ها بود. در آن صورت با اینکه بهره پایین و مقرون به صرفه بود، اما ارزی که برای واردات خارج می‌شد بهره مندی صنایع داخلی از منابع مالی فراهم شده را کم می کرد.
از طرفی، اکنون در صورتی که در داخل توان ساخت وجود داشته باشد، وزارت صمت اجازه ثبت سفارش را نمی‌دهد و مجموع این شرایط باعث شده که ارزش افزوده بیشتری در داخل حاصل شود.
بابایی در پایان اظهار کرد عمده هدف ما تمرکز بر مدیریت و اجرای پروژه ها با استفاده حداکثری از توان داخل همراه با حفظ کیفیت مطلوب چه در فرآیند اجرای پروژه ها و چه در محصولات نهائی تولید شده جهت مصارف داخل و صادراتی می باشد تا ضمن خلق حداکثر ارزش افزوده برای سهامداران و مشتریان، زمینه بهره مندی کلیه ذینفعان داخلی را از فرصت های فراهم شده توسعه، فراهم نمائیم.