بیکاری، افزایش دامنه فقر و معضلات اجتماعی حاصل از آن در سالهای اخیر، مهم ترین مشکل کشور در ساحت های مختلف بوده است. حل این مشکل بدون داشتن اقتصادی پویا، ارزشمند شدن پول ملی، توسعه متوازن و اشتغال زایی برای مردم ممکن نخواهد بود. امروزه و در عرصه جهانی، صنعت پتروشیمی در میان سایر صنایع و جریان های اقتصادی، بیشترین پتانسیل برای ایجاد توسعه اقتصادی و برون رفت از بحران های درهم تنیده را دارد. مهندس «صفرعلی بابایی» مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی در گفتگو با «نفت ما» ضمن اشاره به فعالیت های اخیر شرکت توسعه صنایع پتروشیمی به مهم ترین چالش های پیش روی توسعه صنعت پتروشیمی اشاره می کند.

شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی از بهمن 99 به این سو چه فعالیت های جدیدی انجام داده است؟
از بهمن 99 تا الان واحد شیرین سازی بوعلی افتتاح، مناقصه پتروشیمی هرمز برگزار و پیمانکارش مشخص شد، یک واحد الفین با خوراک متفاوت در برند مگاتنی به صورت کاملا داخلی به رغم وجود محدودیت های تحریمی در حال انجام است، مناقصه واحد الفین پتروشیمی الماس ماهشهر در حال انجام است، اخذ لایسنس و مهندسی مقدماتی واحد اتیلن اکساید اندیمشک انجام شده و در حال برگزاری مناقصه این واحد هستیم، همزمان به صورت جدی بازسازی واحد 800 پارازایلین پتروشیمی بوعلی سینا را در دستور کار داریم و امیدوارم تا پایان سال این واحد در سرویس قرار گیرد. در خصوص سایر پروژه های شرکت مانند اوره و آمونیاک پتروشیمی هنگام و الفین پتروشیمی گچساران، متانول آپادانا نیز سال آینده تکمیل خواهد شد.
کشور ایران قادر است تنها از 30 درصد ذخایر نفتی و گازی خود بهره برداری کند این در حالی است که در میادین مشترک با کشورهای عربی آنها پیشرفت چشمگیری در حوزه پتروشیمی و تولید مشتقات نفت داشته اند.

از نظر شما مهم ترین مانع ایران برای توسعه متوازن در صنعت نفت و پتروشیمی چیست و وضعیت کشور در بازارهای جهانی در آینده و در رقابت با سایر کشورها به چه شکل خواهد بود؟
کشور ایران از جهات زیای منحصر به فرد است، ایران طولانی ترین مرز آبی را دارا است و منابع گاز و نفت کم نظیری دارد؛ از آنجا که استفاده از گاز در فرایند پتروشیمی ارزان تر از مشتقات نفتی است، مبنای توسعه ما می بایست بر اساس منابع گازی باشد تا توان رقابت با سایر کشورها را داشته باشیم. در خصوص رشد اقتصادی نیز بر کسی پوشیده نیست که توسعه صنعت در گرو رشد و توسعه پتروشیمی و ممانعت از خام فروشی است؛ زیرا تولیدات پتروشیمی نهایت ندارند، امروزه هرآنچه مصرف می شود از مواد شوینده تا مواد خوراکی در طی یک فرایند پتروشیمایی و از ترکیبات و مواد پتروشیمی تولید می شوند، این فراوانی و گستره کاربرد مواد پتروشیمی در حالی است که بسیاری از این مواد تولید داخل نیستند، بنابراین لازم است واحدهای پایین دستی ساخته و به وجود واحدهای بالادستی و فروش محصولات و حتی صادرات آنها اکتفا نشود؛ در این صورت کشور مجبور نیست بسیاری از محصولات را به قیمت گزاف از خارج وارد کند. بنابراین باید این درک را در سطوح مختلف جامعه ایجاد کنیم که اگر به رشد صنعت پتروشیمی توجه شود، می توانیم با عرضه دائمی محصول به بازارهای جهانی، وضعیت اقتصادی را بهبود داده و از قِبل آن مردم هم منتفع شوند. مساله فرهنگ سازی بسیار مهم است، یعنی این باور را ایجاد کنیم که با به کار انداختن سرمایه می توانیم واحدهای پتروشیمی متعددی بسازیم و برای هزاران نفر شغل ایجاد کنیم، اگر مردم قانع شوند که توسعه پایدار از طریق پتروشیمی، برایشان شغل و رفاه به همراه دارد، هرگز به دنبال یارانه مقطعی نیستند. اگر مردم بدانند که به عنوان مثال، مصرف بهینه سوخت در شهرها و خانه هایشان برای آنها اشتغال و رفاه به همراه دارد، یعنی احساس کنند که در اقتصاد و توسعه کشور مشارکت دارند، حتما مصرف بهینه را جدی می گیرند.

با توجه به اهمیت توسعه پتروشیمی در اقتصاد کشور و معیشت مردم، چند درصد از تولیدات کشور به این صنایع اختصاص دارد؟
طبق آمار شرکت ملی صنایع پتروشیمی، منابع گازی و هیدروکربنی که به واحدهای پتروشیمی کشور اختصاص دارد، حدود 8 درصد از سهم تولید کشور است. خوب، وقتی تنها 8 درصد به یکی از مهم ترین صنایع کشور اختصاص دارد، چطور می توان واحدها را توسعه داد در حالی که حتی پتروشیمی های موجود به اندازه کافی خوراک ندارند. به علاوه، این مساله در کنار عدم فرهنگ سازی در خصوص مصرف بهینه قرار گرفته به این معنا که افراد تنها وقتی می پذیرند که در خانه لباس گرم بپوشند و گاز کمتری مصرف کنند که بدانند اگر مصرف بهینه را جدی نگیرند ممکن است یکی از اعضای خانواده شان در صنایع پتروشیمی کارش را از دست بدهد. یا در صورت عدم صرفه جویی احتمال دارد کارانه خود یا نزدیکانش قطع شود. سیاست درست در افزایش تولید و به تبع آن اختصاص کارانه و نه یارانه به مردم است. اگر سیاست های کلان در حوزه توسعه به سمت افزایش سهم صنعت پتروشیمی از منابع برود یعنی حداقل تا 20 درصد افزایش یابد، در کنار اشتغال زایی و برون رفت از بحران اقتصادی، ارزش پول ملی نیز تا حد زیادی افزایش پیدا می کند و آن زمان درآمد هم وطنان نیز افزایش می یابد و اصولا مصرف بهینه در دستور کار قرار می گیرد. در این شرایط یعنی در زمانی که درآمد کشور افزایش یافت، توان توسعه نیز در همه زمینه ها تقویت می شود.

نظر شما راجع به توان داخلی سازی صنعت پتروشیمی چیست؟ چرا در حالی که مدیران میانی مدام بر توان خود برای افزایش تولید، تولید پاک و استقلال از خارج تاکید می کنند اما به نظر می آید در سطح کلان اراده ای برای توسعه صنعت پتروشیمی به جای خام فروشی وجود ندارد؟
قطعا توان ما در این حوزه بالاست و ظرفیت های بسیار زیادی برای افزایش این توان در بخش صنعت پتروشیمی داریم. در حال حاضر بسیاری از فرایندها را در داخل تولید می کنیم، ممکن است در یک فرایند تکنولوژی انجام کار 100 درصد با نمونه روز خارجیِ مصارف انرژی برابری نکند، اما محصولات تولیدی طبق استانداردهای بین المللی یکی است. بنابراین نمی توانیم بگوییم چون امکان ورود این فرایند از خارج را نداریم دست روی دست بگذاریم. در همین رابطه خاطره ای نقل کنم، در نمایشگاه نفت و گاز غرفه هلدینگ خلیج فارس که یکی از نمایندگان محترم مجلس هم حضور داشتند، تعدادی از پروژه هایی  را که در حال انجامشان بودیم توضیح دادم، ایشان شگفت زده شد و گفت چرا در خصوص این توان و دستاوردها کسی به ما اطلاعاتی نمی دهد؟ این مساله، که ارتباط میان فعالیت های ما، مجلس و حوزه قانون گذاری و سایر ساحت ها بسیار کم است، فعالان حوزه صنعت پتروشیمی را نیز  در بحث توسعه این صنعت با مشکل مواجه کرده است.

گاز فلر را به سرمایه گذار نمی دهیم اما براحتی می سوزانیم!

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "نفت ما"، صنعت پتروشیمی در سالهای اخیر با تکیه بر توان داخلی و به رغم وجود شرایط تحریمی، دستاوردهای مهمی در زمینه تولید و توسعه محصولات با نگاهی به مسئولیت­های اجتماعی در حمایت از محیط زیست داشته است. دستیابی به تکنولوژی گسترش زنجیره محصولات پایین دستی، ممانعت از فلر شدن گازهای ارزشمند و کمک به حفظ محیط زیست از جمله این دستاوردها است. در راستای ارتقا صنعت پتروشیمی انتظار می رود نهادهای دولتی و قانون گذار به عنوان تسهیل گر وارد این عرصه شده و نقش خود را در توسعه صنعت پتروشیمی که به واقع اساس و بنیان توسعه اقتصاد ملی ما است ایفا کنند. صفرعلی بابایی؛ مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی در گفتگو با نفت ما ضمن تاکید بر دستاوردهای صنعت پتروشیمی در سالهای اخیر، به ضرورت همکاری سازمان محیط زیست و دولت در راستای گسترش و توسعه صنعت پتروشیمی اشاره می کند.

دولت به چه شکل می تواند در توسعه صنعت پتروشیمی نقش ایفا کند؟

سیاست گذاری­های کلان نقش بی بدیل در هموارسازی راه توسعه صنعت پتروشیمی دارد خصوصا سیاستهای حمایتی در عرصه­هایی که سرمایه گذاران بدون وجود مشوقهای لازم، رغبتی به حضور ندارند.
در پاسخ این سوال، به بحث بسیار مهم ممانعت از فلر شدن و بیهوده سوختن گاز­های همراه اشاره می کنم. توان و امکان آن را داریم که به جای فلر شدن گاز محصول تبدیل کنیم یا شرایطی فراهم کنیم که مورد استفاده قرار گیرد، و این وقتی اتفاق می­افتد که کارگزار دولتی بتواند تسهیل­گر این امر باشد، در قوانین موجود این قبیل سیاست های تشویقی نه تنها اعمال نمی شود، بلکه به محض آنکه از کارگزار مرتبط خواسته می­شود که گاز فلر را در اختیار سرمایه­گذاران قرار دهد، از سرمایه گذار مطالبه هزینه­های کلان و قید و شرط­های سختی عنوان می­شود، در حالی که این گاز می­سوزد و برای طبیعت و زندگی انسان ها مشکل ایجاد می کند. در صورتیکه سازمان­های دولتی باید از این طرح­ها استقبال و از هدر رفت منابع در طرحهای اجرایی شبکه­های فلر و جلوگیری از آلودگی محیط زیست همکاری کنند، پیشنهاد می­کنم پروژه­­هایی تعریف و به شرکت­های علاقمند در این حوزه اعلام شود که طرح پیشنهادی خود برای مصرف گاز فلر ارایه دهند تا دولت پس از ارزیابی و در صورت مناسب بودن آن را در اختیارشان بگذارد. بنابراین، قانون گذار و دولت باید وارد حوزه­های صنعت شود یعنی در میادین به شکل واقعی حضور پیدا کنند و مشکلات و مطالبات را مستقیما از زبان صنعت کاران بشنود تا بتوانند اقدام موثری به شکل تسهیل گیری انجام دهند. در حال حاضر ما اگر بخواهیم فلر را به جای سوزاندن در اختیار یک مصرف کننده قرار دهیم، فرآیند این واگذاری به اندازه ای دشوار و طولانی است که از موضوعیت خارج می شود. این وضعیت در حالی است که در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، پدیده ای به اسم فلرینگ مگر بنابر ملاحظات ایمنی و در مقیاسی محدود وجود ندارد. حل این مسایل مستلزم رفع خود تحریمی و همکاری همه حوزه­ها، سازمان­ها و نهادهای دولتی می­باشد به این ترتیب که به جای تصمیم گیری در تهران، سازوکارهای مناسبی در نظر گرفته شود و کسانی که در سطح کلان برای صنعت نفت، گاز و پتروشیمی تصمیم­گیری می کنند، قوانینی را تدوین کنند که فراخور وضعیت فعلی کشور و در کمیته­های که در مناطق عملیاتی مانند عسلویه، مناطق نفت خیز، ماهشهر و هر جایی که ضروری است تصمیم گیری و از هدر رفت هر مقداری از گاز که می­تواند به محصول تبدیل و در توسعه کشور نقش داشته باشند حمایت کنند.

آیا در حوزه ممانعت از فلرینگ اقدامات جدید و موثری انجام شده؟

بله، در طی اجرای پروژه های آماک، ولی حجم و گاز زیادی (بجای سوزانده شدن) در مناطق مناطق نفت خیز جمع آوری شد. اصولاً با احداث «ان جی ال­ها»، منابع غنیِ گاز همراه به خوراک پتروشیمی ها اختصاص می­یابد و گاز خشک آن به دیگر مصارف داخلی و صادرات تعلق می­گیرد. می­دانید براساس معاهده بین المللی پاریس نیز ایران متعهد به کاهش تولید 38 میلیون تن از گازهای گلخانه­ای می­باشد هم اکنون بخش عمده­ای از آن (400 میلیون فوت مکعب در روز) با تعریف و اجرای پروژه بهسازی و احداث تاسیسات جمع­آوری گازهای مشعل در پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس به خوراک آن مجتمع بزرگ تبدیل می­شود.
طرح­های دیگری که می تواند به استفاده بهینه از گازهای همراه منجر شود اختصاص این گازها به واحدهایی است که زیر ظرفیت کار می کنند. مدیریت فلرینگ و ممانعت از سوختن گازهای ارزشمند کاری است شدنی، اما نکته مهم اینجاست که در مدیریت فلر نباید فقط به دنبال پروژه های عظیم باشیم. باید ابتدا منبع مصرف برای فلر مورد نظر را پیدا کرده و سپس آن را با قدرت به مصرف برسانیم تا با درآمدزایی و ایجاد اشتغال به حفظ محیط زیست نیز بپردازیم و همچنین منافع نسل­های آینده کشور را نیز لحاظ کرده باشیم.

آیا همان طور که مکرر گفته می شود، توسعه صنعت پتروشیمی محیط زیست و حیات انسان ها را تهدید می کند؟

این فرضیه به نظر من اساسا اشتباه است. منظور من البته این نیست که صنعت پتروشیمی آلاینده نیست و نمی تواند محیط زیست را آلوده کند؛ منظور این است که با نظارت درست بر عملکرد شرکت­ها و بازنگری طرح هایی که برای توسعه صنعت ارایه می شود، می­توان ایجاد هر گونه آلودگی را حذف نمود.
واقعیت این است که ما در خلال کارمان بدون پایش، هیچ چیزی را دورریز نمی کنیم. در بسیاری از موارد حتی  پایش های بر خط ما مستقیما به سازمان محیط زیست مخابره می­گردد. البته محتمل است که در مرحله اجرا، پیمان کار یا ناظری که مسول نظارت بر عملیات پایش است، کوتاهی کرده باشد اما این به آن معنا نیست که صنعت پتروشیمی آلوده کننده محیط زیست است. این صنعت نباید بدنام شود. ما در صنعت پتروشیمی در طراحی یک مجتمع و یا عملیات تولید موظفیم استانداردهای بین المللی را رعایت کنیم و رویکرد استانداردهای بین المللی برکاهش مخاطرات چه انسانی و چه زیست محیطی است. مشاوران محیط زیست هم که مستقیما تحت نظارت خود سازمان محیط زیست کار می کنند و مجوز و رتبه می گیرند، می توانند به راحتی عملیات پایش را انجام دهند؛ یعنی ما ملزم هستیم در هر پروژه ای که طراحی می کنیم، یک نسخه را در اختیار محیط زیست قرار دهیم کما اینکه این کار سالها است انجام می شود. بنابراین، در مراحل مختلف طراحی و سفارشات خرید و اجرای پروژه مسایل ملزم به رعایت مسایل محیطی هستیم؛ اگر در اجرا و یا عملیات تولید این ملاحظات صورت نگیرد، سازمان محیط زیست به جدیت برخورد می کند. در زمانی که تعهد داده شده آب برگشتیِ مجموعه صنعتی با مشخصات تعریف شده در عمق هزار متری دریا دورریز شود، اگر امکان این کار به هر دلیل وجود نداشته باشد، محیط زیست مانع ساخت واحد پتروشیمی می شود. استانداردهای بین المللی و الزامات محیط زیست کشور برای خروجی فاضلاب یا پساب های صنعتی مشخص شده است و ملزم به رعایت این استانداردها هستیم. بنابراین لازم است با همکاری و هماهنگی­های تنگاتنگ صنعت توسعه یابد و اگر تخلفی صورت گیرد با خاطی برخورد شود نه اینکه صنعت ارزشمندی چون پتروشیمی را بدنام کنیم و یا زحمات همکاران در سازمان محیط زیست را نادیده بگیریم.